Jeśli marzysz o prezydenturze, to nie w Szwajcarii, bo w kraju tym nie ma szans na to, by zostać głową państwa. Pytanie, jak to możliwe, skoro kraj ten ma prezydenta? Faktem jest, że istnieje urząd Prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej, którego wybiera Zjednoczone Zgromadzenie Federalne na okres jednego roku. To jednak nie oznacza, że funkcję głowy państwa pełni jedna osoba. Urząd ten jest sprawowany przez siedmioosobową Szwajcarską Radę Federalną.
Rada Federalna i jej zadania
Jej członkowie są wybierani co cztery lata przez Zgromadzenie Federalne, czyli szwajcarski parlament federacyjny. Sprawują oni rząd na terenie całego kraju, kierując siedmioma resortami: finansów, komunikacji, gospodarki krajowej, sprawiedliwości, obrony, spraw zagranicznych i spraw wewnętrznych. Wykonują oni ustawy, które uchwala Rada Narodowa oraz Rada Stanów.
Szwajcarska Rada Federalna wdraża ustawy, analizuje istniejące przepisy i planuje działania państwa. Jej zadaniem jest również informowanie opinii publicznej o działaniach nad projektami we właściwy sposób i w odpowiednim czasie. Rada czuwa nad tym, by prawo było przestrzegane, finanse publiczne były optymalne, stosunki między kantonami a konfederacją były pokojowe, a kraj miał jak najlepsze relacje z sąsiadami.
Rada wybiera spośród własnych członków dwie osoby na urząd Prezydenta Szwajcarii oraz stanowisko Wiceprezydenta. Wygrywa ten kandydat, który uzyska bezwzględną większość głosów (więcej niż połowę). Głosowanie ma charakter tajny.
Kompetencje Prezydenta Szwajcarii
Prezydent Konfederacji w momencie zaprzysiężenia przed Konwencją Federalną (Radą Narodową i Radą Federalną) otrzymuje szereg uprawnień, które wpływają na kształt kluczowych obszarów państwa. Mimo że nie jest on głową państwa, jest określany mianem „primus inter pares” (pierwszego wśród równych). Jego działania mają głównie charakter koordynacyjny. Pełni pięć ważnych funkcji.
Naczelne zwierzchnictwo nad armią
Głównym zadaniem prezydenta Szwajcarii jest dowodzenie siłami lądowymi w celu odparcia napaści wroga na terytorium kraju. Kluczowa jest szeroko zakrojona współpraca ze strukturami armii, by zapewnić obywatelom skuteczną ochronę przed wrogiem zewnętrznym, co daje gwarancję bezpieczeństwa narodowego. Współpraca ta obejmuje nie tylko prowadzenie wojennych działań, lecz także planowanie.
Mianowanie przedstawicieli Konfederacji Szwajcarskiej
Prezydent mianuje Kanclerza Federalnego oraz (na jego wniosek) członków Rządu Federalnego i Sekretarzy Stanu. Oznacza to powołanie kompetentnych osób na stanowiska urzędnicze, by kształtowały porządek i ład prawny w Szwajcarii, stanowiąc prawo krajowe, dokonując szerokich reform i dostosowując przepisy do określonych sytuacji wewnątrz państwa.
Dymisjonowanie
W przypadku stwierdzenia poważnych wykroczeń lub nieprawidłowości ze strony rządu sprawującego władzę, Prezydentowi przysługuje prawo odwołania go. On sam również może podać się do dymisji.
Rozwiązanie Krajowej Rady Miasta
W sytuacji, gdy dochodzi do nadużyć finansowych ze strony osób odpowiedzialnych za prowadzenie polityki miejskiej, Prezydent Szwajcarii może rozwiązać Radę i zorganizować przyspieszone wybory na nową czteroletnią kadencję.
Dobór odpowiednich ministrów
Prezydent ma prawo wybierać i powoływać osoby na przedstawicieli poszczególnych resortów rządu szwajcarskiego. Jeśli zostaną mu przedstawione propozycje poszczególnych kandydatur, może zastosować prawo veta.
Środki porządkowe w sytuacjach wyjątkowych
Gdyby w Szwajcarii wystąpiły klęski żywiołowe lub wojna, Prezydent Konfederacji może zmienić ustawy i środki porządkowe w drodze nadzwyczajnych rozporządzeń. Ma on również prawo przeniesienia siedziby Rady Krajowej i najwyższych organów w inne miejsce.
Prezydent Szwajcarii jako przedstawiciel narodu
Główny przedstawiciel Federacji reprezentuje całą Szwajcarię na ważnych zgromadzeniach i kongresach, zarówno w kraju, jak i na całym świecie. Bardziej kluczowe są jednak krajowe uroczystości. Przemówienia Prezydenta Szwajcarii mają miejsce w Nowy Rok, a także w święto federalne (Narodowe Święto Szwajcarii), które przypada 1 sierpnia. Ponadto co roku wita on korpus dyplomatyczny (zagranicznych wysłanników w Szwajcarii) na przyjęciach w pałacu federalnym.
Od ponad 30 lat zwyczajem Prezydenta Szwajcarii jest odbywanie zagranicznych podróży. Dba on również w sposób szczególny o jak najlepsze stosunki z kantonami.
Kwestia wizyt państwowych
Prezydent Szwajcarii nie jest głową państwa, w związku z tym w Konfederacji nie występują sformułowania w stylu „Prezydent z wizytą państwową w kraju/zagranicą”. Mówi się wyłącznie o „prezydenckiej wizycie”. Jeśli zaś chodzi o Radę Federalną, pełniącą funkcję głowy państwa, nie wyjeżdża ona za granicę poza małymi wyjątkami (jak np. otwarcie tunelu Simplon w Domodossola we Włoszech w 1906 roku).
Jak to wygląda z perspektywy potrzeb innych krajów? Mogą one bez problemu zapraszać szwajcarskich prezydentów na różne spotkania o charakterze państwowych wizyt (jeśli takowe zorganizują). Na Prezydenta Konfederacji nie są nakładane specjalne ograniczenia, które uniemożliwiałyby mu spotykanie się z przedstawicielami zagranicznych państw.
Kto jest obecnie Prezydentem Konfederacji?
Aktualnie urząd ten sprawuje Viola Amherd. Jest to pierwsza w historii tego kraju kobieta, która stanęła na czele Resortu Obrony, a ponadto pierwszy Prezydent Szwajcarii pochodzący z francuskojęzycznego kantonu Valais. Ponadto jest ona czwartym prezydentem kraju pochodzącym z kantonu, który nie jest niemieckojęzyczny.
Co ciekawe, pierwszą kobietą, która przewodziła Radzie Związkowej Szwajcarii, była Ruth Dreifuss (rok 1999), natomiast Viola Amherd na tym stanowisku jest dziewiątą kobietą w historii kraju.
Poprzedni Prezydenci Szwajcarii
W roku 2023 (a także w 2018) prezydentem był Alain Berset – były przewodniczący Szwajcarskiej Partii Socjaldemokratycznej (PS). W latach 2000–2001 prowadził badania naukowe w Hamburgu, w Instytucie Badań Ekonomicznych, a w okresie od 2002 do 2003 pełnił funkcję konsultanta w Departamencie Spraw Gospodarczych kantonu Neuchâtel. W roku 2005 uzyskał tytuł doktora na Université de Neuchâtel. Pod koniec 2008 roku Alain Berset został przewodniczącym Rady Kantonów. Trzy lata później zasilił skład Rady Federalnej, a w 2017 roku pełnił funkcję wiceprezydenta.
Z kolei 2022 rok był okresem sprawowania prezydentury przez Ignazia Cassisa – lekarza, który ukończył medycynę na Uniwersytecie Zuryskim. Jego przynależność polityczna to Radykalno-Demokratyczna Partia Szwajcarii (FDP). W 2007 roku został wybrany do Rady Narodowej, a w 2017 w II turze wybrano go jako członka Rady Federalnej. Jego wiceprezydentura miała natomiast miejsce w 2021 roku.
Rok 2020 to czas prezydentury Simonetty Sommarugi (funkcję tę pełniła również w 2015) – przedstawicielki Socjaldemokratycznej Partii Szwajcarii (PS). Studiowała literaturę hiszpańską oraz angielską na Uniwersytecie we Fryburgu w latach 1988–1991, a wcześniej przez 14 lat w tym samym mieście pracowała w ośrodku dla kobiet, które były ofiarami przemocy. Ma duże doświadczenie w dowodzeniu organizacjami. Od roku 1993 do 1999 pełniła funkcję dyrektora Fundacji na rzecz Ochrony Konsumentów w Bernie, a w latach 2003–2008 była przewodniczącą Rady Fundacji Swissaid.
Simonetta Sommagura ma również doświadczenie jako przewodnicząca Komisji Gospodarki i Podatków w Radzie Kantonów (lata 2003–2010), członkini Rady Federalnej (2010–2023) oraz Wiceprezydent (w roku 2014 i 2019).
Prezydenci Szwajcarii to osoby bardzo kompetentne w kwestii stanowienia prawa oraz zarządzania organizacjami. Każdy członek Rady, zanim zostanie wybrany na urząd Prezydenta Konfederacji, musi mieć na swoim koncie ogromne doświadczenie w pracy administracyjnej na rzecz obywateli, wykazywać się umiejętnościami współpracy z innymi ludźmi i koordynowania zespołami, a dodatkowo na pozytywny wizerunek kandydata wpływają osiągnięcia, takie jak tytuły naukowe czy zasługi jak praca na rzecz innych ludzi.
Wszelkie kandydatury na urząd Prezydenta Szwajcarii są poddawane skrupulatnej analizie. Dzięki temu Rada z największym prawdopodobieństwem wybiera odpowiednie i kompetentne osoby każdego roku, a obywatele mogą spać spokojnie.
